Ondernemen in Duitsland? Drie juridische tips

Veel Nederlandse ondernemers verkopen hun producten niet alleen in Nederland, maar ook in Duitsland. Daarnaast verrichten velen diensten bij de oosterburen. In beide gevallen is het belangrijk om de juridische zaken goed op orde te hebben. Zo kunnen onverwachte verrassingen voorkomen worden – want er bestaan veel verschillen tussen het Nederlandse en het Duitse recht. Daarom geeft Wouter Timmermans, advocaat en hoofd van de German Desk bij Stellicher advocaten in Arnhem, in deze blog drie juridische tips voor het zakendoen in Duitsland.

Gebruikt u voor de Nederlandse markt standaardcontracten en algemene voorwaarden? Laat dan toetsen of u deze ook op de Duitse markt kunt gebruiken. Mogelijk zijn aanvullende bepalingen noodzakelijk voor het zakendoen in Duitsland, zoals het opnemen van een rechtskeuze- en forumkeuzebeding. Daarmee wordt geregeld dat Nederlands recht op uw overeenkomst van toepassing is en dat in geval van een geschil de Nederlandse rechter bevoegd is daarover te oordelen.

In de praktijk kom ik geregeld tegen dat Nederlandse ondernemers deze voorafgaande toets en aanpassingen niet hebben laten uitvoeren. Overeenkomsten en algemene voorwaarden worden klakkeloos naar het Duits vertaald en gebruikt. Ontstaat er vervolgens een geschil met de Duitse zakenpartner, dan leidt dat vaak tot langdurige en dure discussies. Bijvoorbeeld alleen al over de vragen of Nederland of Duits recht van toepassing is op de overeenkomst en bij welke rechter (de Nederlandse of Duitse) een rechtszaak opgestart dient te worden. Probeer dat dus vooraf te voorkomen.

(Ver)koopt u producten (roerende zaken) aan of van een Duitse zakenpartner, laat dan zorgvuldig door een advocaat toetsen of het in uw belang is om de toepasselijkheid van het Weens Koopverdrag in uw koopovereenkomst of algemene voorwaarden uitdrukkelijk uit te sluiten. Dit is een internationaal verdrag dat automatisch van toepassing kan zijn op koopovereenkomsten van roerende zaken tussen professionele Duitse en Nederlandse partijen. Het geldt dus niet wanneer u uitsluitend diensten in Duitsland verricht. Bent u echter een aannemer, dan kan dat onder omstandigheden weer anders zijn.

Veelal wordt de toepasselijkheid van het Weens Koopverdrag in overeenkomsten en algemene voorwaarden standaard uitgesloten, omdat partijen niet bekend zijn met de regels van het Verdrag. Het Weens Koopverdrag staat echter in de regel als verkopersvriendelijk bekend. Bent u de verkopende partij, dan kan het dus in uw belang zijn om het i.v.m. het zakendoen in Duitsland juist niet standaard contractueel uit te sluiten.

Regelt u hierover niets met uw Duitse zakenpartner, dan is het Weens Koopverdrag in beginsel automatisch van toepassing – zelfs indien u uitdrukkelijk heeft opgenomen dat het Duitse of Nederlandse recht van toepassing is. In de praktijk leidt de onverwachte confrontatie met dit ‘vreemde’ verdrag regelmatig tot onaangename verrassingen en ingewikkelde situaties.

In B2C-relaties staat het u weliswaar vrij een bepaling op te nemen waaruit volgt dat Nederlands recht van toepassing is. Toch dient u er rekening mee te houden dat een Duitse consument het recht blijft behouden op de bescherming die hij geniet op grond van de dwingende bepalingen van het Duitse recht. Bovendien mag een dergelijke bepaling niet zodanig geformuleerd zijn dat daarmee de indruk wordt gewekt dat uitsluitend Nederlands recht van toepassing is.

Staat in uw overeenkomst of algemene voorwaarden dat geschillen uitsluitend door de Nederlandse rechter worden beslecht, dan kunt u daar in geval van een consumentenkoop in de regel geen beroep op doen. Dat betekent bijvoorbeeld dat incassogeschillen met een Duitse consument door u alleen bij de Duitse rechtbank kunnen worden opgestart. En dat de Duitse consument die een zaak tegen u wil beginnen, de keuze heeft om dit bij de Nederlandse of Duitse rechtbank te doen.

U kunt er natuurlijk ook voor kiezen om voor het zakendoen in Duitsland niet uw Nederlandse standaardcontracten en algemene voorwaarden te gebruiken, maar om deze door een advocaat geheel naar Duits recht te laten opstellen. Laat u vooraf dan wel adviseren of voor u het Duitse recht wel gunstiger dan het Nederlandse recht uitpakt.

De Nederlandse ondernemer die in Duitsland gaat ondernemen, kiest er vaak voor meteen een Duitse BV (GmbH) op te richten, met als hoofdargument dat Duitse zakenpartners het in de regel prettiger vinden om met een GmbH in plaats van met een Nederlands bedrijf zaken te doen. Laat u zich, voordat u besluit om een GmbH op te richten, goed voorlichten over de fiscale voor- en nadelen, de administratieve en juridische verplichtingen en over de (oprichtings-)kosten die ontstaan.

Wat weleens over het hoofd wordt gezien, is dat u natuurlijk als alternatief gewoon met uw bestaande BV in Duitsland zaken kunt doen. Het is zelfs mogelijk om de statutaire zetel van uw BV naar Duitsland te verplaatsen of om een Duitse vestiging te openen.
Bent u nog niet op de Duitse markt actief en wilt u deze eerst gaan verkennen, voordat u de beslissing neemt om een GmbH op te richten? Kies er dan bijvoorbeeld voor om met een Duitse handelsagent te werken of om een Duitse distributeur uit te zoeken. Denk er in dat geval aan om de afspraken met de Duitse handelsagent of distributeur goed contractueel vast te leggen.

Mijn ervaring is dat Duitsland schuldeiservriendelijk is en dat de betaalmoraal van Duitse zakenpartners over het algemeen goed is. Desondanks is het zaak er zorg voor te dragen dat uw facturen tijdig door uw Duitse klanten worden voldaan. Beperk uw debiteurenrisico.

Laat een Duitse klant na meerdere sommaties de facturen nog steeds onbetaald, dan kan onder omstandigheden het Duitse ‘Mahnverfahren’ mogelijk een goede manier zijn om vorderingen snel, makkelijk en relatief goedkoop te innen. Zelfs in geval van relatief geringe vorderingen. Het kostenrisico kan vooraf concreet worden vastgesteld. Zodoende weet u welke advocatenkosten uw schuldenaar na afloop aan u moet vergoeden.

Wouter Timmermans is zelf jarenlang zelfstandig ondernemer in Duitsland geweest en begeleidt al sinds 2005 Nederlandse ondernemers op de Duitse markt. Bovendien beschikt hij over een groot netwerk van Duitse notarissen, advocaten en belastingadviseurs.